شور

در هیچ یک از موسیقی‌های شفاهی- حرفه‌ای آسیای میانه، عرب و ترک، به این موغام بر نمیخوریم. این دستگاه حجیم‌ترین و پیچیده‌ترین دستگاه در موسیقی ایرانی و آذربایجانی است. در حال حاضر شعبه‌ها وگوشه‌های یازده‌گانه این دستگاه عبارتند از: برداشت، مایه شور، شور، شهناز، بیات ترک، (بیات قاجار و دوگاه)، شکسته فارس، عشیران، سمائی شمس، حجاز، سارنج، نشیب و فراز(بعضاً شورانگیز) و آیاق.

سه‌گاه

یکی از موغامهای بسیار رایج موسیقی آذربایجانی است و روح‌الله خالقی- موسیقیدان برجسته ‌ایران - نیز درکتاب نظری به موسیقی خود این امر را گوشزد کرده است. سه‌گاه در موسیقی آذربایجانی - به دلیل علاقه زیاد خوانندگان و نوازندگان - در کوکهای متنوعی اجرا میشود پرفسور م.ص.اسماعیل‌اف سه‌گاه را به5 تنالیته تقسیم میکند.

 1- مایه سی در اکتاو کوچک(سه گاه خارج)

 2- مایه می در اکتاو اول (سه‌گاه میانی) و مایه می در اکتاو کوچک (سه گاه زابل)

 3- مایه لا در اکتاو اول (سه‌گاه میرزاحسین)

4- مایه ر در اکتاو اول (سه‌گاه یالخین)

5- مایه سل در اکتاو اول(سه‌گاه هاشم).

سه‌گاه زابل

قدیمی‌ترین و رایجترین نوع سه‌گاه "سه‌گاه زابل" است که سه‌گاه میانی نیز نامیده میشود و تونیک آن می است.

گوشه‌ها و شعبه‌های کنونی: برداشت، مایه زابل، مانند مخالف(در مایه)، سه‌گاه، زابل زیر، مانند حصار (در زیر)، مانند مخالف(در زیر)،آیاق سه‌گاه.

چهارگاه

ساختمان این دستگاه بسیار کامل است و جالب توجه اینکه چهارگاه دارای دو محسوس است یعنی گام در حالت بالارونده از محسوس به هنگام سه‌ربع پرده است و هنگام برگشت از روتینک به تونیک، یعنی هم یک گام بالارونده است و هم یک گام پایین‌رونده! تونیک چهارگاه نت دو است. گوشه‌ها و شعبه‌های کنونی: برداشت، مایه چهارگاه، بسته نگار، حصار، موالف، غره، مخالف، منصوریه، عزال، آیاق چهارگاه.

شوشتر

این موغام که از موغامهای اصلی آذربایجانی است در شنونده احساس غم و اندوه ایجاد میکند. بسیاری از ترانه‌ها و رقص‌ها، رنگ‌ها و تصنیف‌های آذربایجانی مربوط به این موغام است. شعبه‌ها و گوشه‌های شوشتر در اواخر قرن 19 چنین بوده است: امیری، شوشتر، شوشترک، سارنج، مثنوی، معنوی، افشاری، حیدری، عثمانی، گرایلی، قاراکرد، مانی و کشیش اوغلو.

در حال حاضر این ترکیب عبارتست از : برداشت(امیری)، شوشتر، فیلی، ترکیب و آیاق شوشتر.

بیات شیراز

حاجی بیگ‌اف موسیقیدان آذربایجانی درباره این موغام مینویسد:" از نظر تاثیر هنری و روانی ... بیات شیراز در شنونده احساس غم و اندوه مینماید". اما امروزه به عقیده ک.احمداف و نوازندگان برجسته تار و موسیقیدانان "بیات شیراز" بعنوان یک موغام غم‌انگیز نمیباشد. اجرای امروز این موغام، ساختار متنوع و رنگارنگ ملودی، مخصوصاً حالتهای رنگارنگ "برداشت" و "مایه بیات شیراز" و اجرای باشکوه آنها، دوری آنرا از غم وغصه نشان میدهد.گوشه‌ها و شعبه‌های کنونی : برداشت، مایه بیات شیراز، نشیب و فراز، بیات اصفهان، بیات شیراز زیر، خاوران، عزال، دلربا، و آیاق بیات شیراز.

همایون

همایون هفتمین دستگاه موغامی اصلی در موسیقی آذربایجانی است. همایون یکی از 24 شعبه موسیقی ملل قدیم خاور نزدیک است. گوشه‌ها و شعبه‌های کنونی: برداشت، همایون، فیلی، شوشتر، ترکیب، عزال، کیچیک معنوی، آیاق همایون.

موغامهای کم حجم

موغامهایی هستند که نسبت به موغامهای دیگر حجم آنها از نظر تعداد گوشه کمتر باشد. معمولاً در این موغامها سه تا پنچ گوشه یا شعبه اجرا میشود، این موغامها نخست بصورت مستقل نبوده‌اند. بلکه قبلاً شعبه‌ای از یک دستگاه موغامی دیگر بوده‌اند.

این موغامها عبارتند از: 1- قطار 2- رهاب 3- شهناز 4- بیات کرد 5- دشتی

قطار: این موغام به دستگاه ماهور هندی نزدیک است چون که قطار قبلاً از شعبات ماهور هندی بوده است.

شعبه‌های قطار: 1- قطار 2- مایه قطار 3- قطار

رهاب: از "رهاوی" یکی از 12 موغام کلاسیک ملل خاور نزدیک منشاء گرفته است. رهاب از خانواده شور است.

شعبه‌های رهاب: 1- برداشت 2- شکسته فارس 3- عراق 4- قرایی 5- مسیحی 6- آیاق رهاب.

شهناز: شهناز موغامی کم حجم ولی با طیف وسیع است و در خیلی از دستگاهها هم بصورت شعبه درآمده است.

شعبه‌های شهناز: 1- شهناز 2- دلکش 3- شهناز زیر(شد شهناز)

بیات کرد: از موغامهای کم حجم خانواده شور با مایه «ر» میباشد.

شعبه‌های بیات کرد: 1- بیات کرد 2- بیات عجم 3- آیاق بیات کرد(فرود).

دشتی: دشتی نیز از زیرمجموعه‌های شور است. این موغام در موسیقی آذربایجان خیلی مورد توجه قرار نگرفته است. گوشه‌ها و شعبه‌ها طبق واژه‌نامه موسیقی افراسیاب بدل‌بیگی: دوبیتی، گیلی، گبری، بیات کرد، نهیب، قرایی، مثنوی نور و شاه‌ختایی.

امروزه دشتی در اجرا شامل سه‌شعبه است: مایه دشتی، جدائی و گبری.

موغامهای ضربی

موغامهای ضربی از گونه بسیار رایج در موسیقی شفاهی- حرفه‌ای آذربایجان هستند. موغامهای ضربی دارای ویژگیهای خاص خویش هستند. دستگاههای این موغامها مشخصاً آثار آوازی-سازی چند قسمتی که بی شباهت به سوئیت نیست میباشند. ریتم و متد این موغامها با شعر آذربایجانی رابطه‌ای تنگاتنگ دارد.

1- حیراتی: موغام ضربی از خانواده راست میباشد و بر اساس مایه «دو» لاد- موغام استوار است. موغام ضربی حیراتی دارای بداهه‌پردازی مشتمل بر برگشتهای ملودی دستگاه موغامی ماهور هندی است و متر آن 2.4 است.

2- آرازباری: این موغام ضربی از خانواده شور است و بر اساس یکی از 7 لاد شور استوار است. متد آن 3.4 و تمپوی آن سنگین است. حالت شاعرانه‌ای دارد و گاهی نیز با گروه کر خوانده میشود.

3- منصوریه: موغامی ضربی بر اساس کوک «دو» مقام-لاد چهارگاه است. منصوریه مقامی با خصوصیات حماسی و قهرمانی است.

4- سمائی شمس: این موغام بر اساس کوک شور استوار است. این موغام با اینکه موغام ضربی مستقلی به حساب میاید، شعبه اوج شور نیز بشمار میرود. بطور کلی اجرای سمایی شمس در شنونده، خوشی و ذوق می‌آفریند. از خصوصیات این موغام این است که برخلاف موغامهای دیگر با یک تصنیف ملایم خاتمه می یابد.

5- مانی: این موغام نیز مبتنی بر کوک و لاد شور است. موسیقیدانان ملی- حرفه‌ای این موغام را "عثمانی" نیز مینامند. متر آن 2.4 و حالت ریتم مارش‌وار آن تا آخر موغام ادامه دارد.

6- اوشاری(افشاری): بر اساس لاد- مقام شوشتر استوار است و متر آن 2.4 است. این موغام در موسیقی عاشیقی نیز بصورت یک آهنگ سنتی، مشهور است. ملودی این موغام منعکس کننده شکوه و عظمت است.

7- حیدری: این موغام نیز بر مقام-لاد شوشتر استوار است. همچنین متر آن 2.4 است. حجم حیدری نسبت به دیگر موغامهای ضربی کمتر است. در این موغام موسیقی ‌سازی فعالتر است چونکه پایان آن بوسیله ساز انجام میشود نه با ساز-آواز.

8-   "قاراباغ شکسته‌سی" و "کسمه شکسته":

در موسیقی آذربایجانی این دو نوع شکسته جایگاه بالایی دارند. این دو شعبه در قرن 19 بصورت موغام ضربی تغییر شکل یافتند. گونه شکسته نخستین‌بار در موسیقی عاشیقی شکل یافت. قاراباغ شکسته‌سی اصولاً توسط مردان و کسمه‌شکسته توسط زنان اجرا میشود.